گیاه دارویی بادرنجبویه

بادرنجبویه نام علمی – Officinalis Melissa

 بادرنجبویه گیاهی است معطر و علفی چندساله، خاستگاه اصلی آن شرق مدیترانه است، و در بعضی از نقاط آذربایجان نیز یافت می شود. این گیاه از راسته لب گلی ها (Lamiales) و تیره نعنائیان (Lamiaceae) است. خواص درمانی: آرام بخش اعصاب. ضد بیماریهای قلب. معده و روده و مفرح و نشاط آور می باشد.

این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم کرده استفاده می شود. اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ زدگی در معده، تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، عصبانیت، بی خوابی، استفراغ های دوران بارداری، کم خونی دختران جوان، درد عصبی دندان و رفع تندخویی در دختران جوان و زنان مؤثر است، آرام بخش اعصاب ضد بیماری های قلب ؛ معده و نشاط آور است.

بادرنجبویه نیرو دهنده و ضد تشنج است، و به علاوه مقوی معده ، باد شکن تسهیل کننده عمل هضم است. به خاطر تحریک جریان خون باعث ازدیاد درار و عرق می شود، از تپش قلب ، سردرد و سرگیجه ، کم خونی دختران جوان ، بیماری های تنفسی و … جلوگیری می کند. از عرق بادرنجبویه برای درمان فشار خون ، رماتیسم و رفع خستگی می توان استفاده کرد.

در طب سنتی از باد رنجبویه برای جلوگیری از بی خوابی ، رفع پریشانی و در موارد درمانی دل پیچه و اسهال از این گیاه استفاده می شود. پزشکان طب سنتی معتقدند که این گیاه به صورت بخور برای بیماران مبتلا به تنگی نفس و آسم مؤثر خواهد بود .

شستشوی بدن با جوشانده آن درد مفاصل را تسکین می دهد . برداشت این گیاه معمولا” در اواخر اردیبهشت، قبل از ظهور گل ها انجام می شود. برگ ها و سرشاخه ها پس از برداشت، در جریان هوا قرار می گیرند، تا به سرعت خشک شوند و پس از آن در محل تاریک و خشک نگهداری می گردند.

 

 

مشخصات کلی:

این گیاه بومی مناطق مدیترانه ای است، و در اروپا و آسیا نیز انتشار دارد. در ایران در کنار مجاری آب ها و مناطق اطراف تهران، در شمال ایران در رشت و اطراف آن ، رودبار و در آذربایجان و مناطق شرقی ایران و استان های غربی می روید ساقه های آن چهار گوش بوده و کمی کرکدار است، و به بلندی سی تا هشتاد سانتی متر می رسند.

برگ های زرد مایل به سبز آن به شکل بیضی و یا قلب هستند، و لبه آنها دندانه دندانه است. وقتی برگها له شوند، بوی لیمو شیرین از آنها متصاعد می شود از اواخر تابستان تا اواسط پاییز، سنبله گل های کوچک بادرنجبویه به رنگ زرد که بعدا” به صورتی کم رنگ یا سفید تبدیل می شوند، ظاهر می گردد.

این گیاه به کمبود آهن حساس می باشد و در خاک هایی که از لحاظ آهن فقیر هستند، اضافه نمودن کودهای آهن دار ضروری است. گیاه بادرنجبویه یا وارنگ بو محبوب زنبور عسل است، همچنین موجب از بین رفتن افسردگی می شود، و داروی مورد علاقه ابوعلی سینا بود.

ملیسا نام علمی بادرنجبویه است، که از واژه ای یونانی، به معنای زنبور گرفته شده است. این گیاه محبوب زنبور عسل است. وقتی زنبور مسافت زیادی از کند و دور می شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می کند. گفته می شود که زنبورهای عسل هیچگاه باغی را که بادرنجبویه در آن می روید ترک نمی کنند، و کندوی معطر به بوی این گیاه، زنبورهای جدیدی را تشویق می کند که در آن کند و اقامت گزینند.

از نظر ترکیبات شیمیایی در اندام سبز این گیاه موادی مانند اسید اولئیک، سیترال، ژرانیول و رزماری اسید وجود دارد. این گیاه دارای اسانس روغنی فرار است که به عنوان منبع غنی از سیترال است. سیترال بوی تند لیمویی دارد، و معمولا از مرکبات و از این گیاه گرفته می شود. و در صنعت عطر سازی مصرف دارد . هم چنین در برگهای بادرنجبویه تانن ها وجود دارند. از دیگر ترکیبات آن می توان لیمونن و فلاونوئیدها را نام برد.

 

خواص درمانی بادرنجبویه

بادرنجبویه داروی مورد علاقه پزشک بزرگ ایرانی، ابوعلی سینا بود که جهت تقویت قلب و انبساط روح تجویز می کرده است. استفاده از این گیاه به عنوان یک داروی ضد افسردگی تا قرن هفدهم ادامه داشت . آزمایش های جدید بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که این گیاه همانند یک داروی مسکن بر روی دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند و به همین دلیل آرام بخش است .

این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم کرده استفاده می شود. بادرنجبویه دارای طبیعت گرم و خشک است. خواص آن عبارتند از:

 *آرام بخش اعصاب

*ضد بیماری های قلب، معده و روده

*مفرح و نشاط آور

*خوشبوکننده دهان

* اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ زدگی در معده، تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، عصبانیت، بی خوابی، استفراغ های دوران بارداری، درد عصبی دندان و رفع تندخویی در دختران جوان و زنان موثر است .

بالا برنده فشار خون ، ضد اسپاسم، ضد درد، نیرو دهنده، ضد تشن، برای رفع احساس صداهای مبهم در گوش، هیستری، مالیخولیا است.

 

خواص برگ بادرنجبویه

برگ این گیاه، بهترین دارو برای کسی است که هنگام نگرانی و اضطراب دچار ناراحتی معده می شوند. دم کرده آن نیز جهت بهبود تهوع، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است. ضماد برگ این گیاه برای بهبود درد مفاصل مفید است. در اسپانیا، برگ بادرنجبویه را به سس سالاد اضافه می کنند و برگ تازه آن را با چای معمولی مخلوط و یک نوشیدنی مطبوع تهیه می کنند.

 

 

روغن بادرنجبویه

کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه جهت دفع حشرات و درمان زخم نیش آنها و رفع تنش عصبی، از زمان ابن سینا تجویز شده است. گیاه پزشکان و عطاران، روغن بادرنجبویه را برای از بین بردن افسردگی، نگرانی، بی قراری و سردردهای عصبی تجویز می کنند.

از آنجا که روغن این گیاه عامل اصلی درمانی گیاه است، توصیه شده است که از مصرف خشک شده گیاه خودداری و تازه آن استفاده شود در طب قدیم از ریشه و ریزوم سنبل الطیب در درمان اسپاسم های روده ای ، کولیک و حالت های گوارشی به عنوان آرام کننده حرکات سیستم گوارش استفاده می شده و جهت تخفیف تهوع نیز توصیه شده است.

 

 

 مضرات مصرف  بادرنجبویه :

مصرف این گیاه برای افرادی که از اختلالات تیروئیدی رنج می برند توصیه نمی شود.

افرادی که دچار گلوکم یا همان آب سیاه هستند نیز نباید از این گیاه استفاده کنند چون امکان دارد فشار چشمشان بالا رفته و مشکلشان بد تر شود.

آقایانی که دچار ورم در پروستات هستند نیز باید از مصرف این گیاه بپرهیزند.

ریشه گیاه تازه آن باعث سقط جنین می‌شود.

به دلیل آثار آنتی تیروتروپیک این گیاه باید در تجویز آن برای بیماران مبتلا به اختلال های تیروئیدی دقت شود .

اسانس بادرنجبویه به دلیل آثار سمی از جمله بروز خستگی،خواب عمیق و افت فشار خون بعد از مصرف ۲ گرم آن در صبح ناشتا ، باید تحت نظر پزشک و با دقت مصرف شود.

گاهی استفاده مداوم از بادرنجبویه موجب سوزش ادرار می‌شود و مصلح آن گشنیز است.

روغن گیاهی بادرنجبویه برای خانم های باردار و شیرده و همچنین کودکان مورد منع مصرف دارد.

 

 

 

خواص دارویی روناس را در این مطلب بخوانید.