خواص و مضرات بارهنگ

نام علمی بارهنگ : Plantago major L

 بارهنگ گیاهی است پایا، ظاهرا بی کرک یا کمی کر کپوش و ریشه ای کوتاه است. ساقه آن به طول ۷۰-۱۰ سانتی متر، متعدد ایستاده یا خیزان، فاقد شیار، مساوی یا کمی بلندتر از برگها است. برگهای آن تمام طوقه ای، تخم مرغی پهن با ۹-۳ رگبرگ قوی و برجسته، کامل یا در حاشیه سینوسی، بی کرک یا کر کپوش، دارای دمبرگ نسبتا بلند.

گلها سبز متمایل به قهوه ای، کوچک مجتمع در خوشه های دراز استوانه ای. موسم گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریورماه است. دانه های این گیاه تیره رنگ، کوچک و تخم مرغی شکل و در میوه ای پوستینه که به صورت کپسول تخم مرغی بوده و دارای ۲ خانه و محتوی ۸-۴ دانه است قرار دارند. دانه ها را از اواسط فصل بهار به بعد جمع آوری می نمایند.

خواص بارهنگ:

به همراه قدومه و به دانه مخلوطی درست می کنند، که به عنوان نرم کننده سینه و برطرف کننده سرفه وخارش های گلو مصرف سنتی دارد. خواص درمانی ریشه، برگ و دانه این گیاه اثر نرم کننده دارد، و از آنها به عنوان تصفیه کننده خون، آرام کننده ناراحتی های آسم مرطوب، اسهال های ساده و ورم مخاط دهان استفاده می شود.

جوشانده دانه بارهنگ در رفع بیماری های التهابی کلیه و مثانه موثر است. اگر برگ تازه بارهنگ به مدت چند ساعت در آب جوشیده قرار بگیرد، سپس قطعات آن بر روی زخم های باز قرار گیرد، نه تنها زخم ها را از خطر آلودگی حفظ می کند، بلکه سرعت بهبود را باعث می شود.

جوشانده ریشه گیاه همراه با عسل، اگر به صورت غرغره مصرف شود، ورم حلق را از بین می برد. برگ تازه و له شده بارهنگ اگر در محل گزیدگی زنبور عسل و پشه مالش داده شود، درد را تسکین می دهد. میزان مصرف جوشانده ۵۰ تا ۱۰۰ گرم ریشه یا برگ بارهنگ در یک لیتر آب به مقدار سه فنجان در روز مجاز است. این گیاه در جاهای مختلفی می روید و انواع مختلفی دارد.

معمولا از دانه های این گیاه استفاده می شود. از این گیاه برای ناراحتی های تنفسی استفاده می شود و یکی از گیاه های لعاب دار و دارای ماده سافورین است. دانه های آن را در آب خیس می کنند.

 

 

ترکیبات شیمیایی :

دانه بارهنگ دارای چربی، صمغ، موسیلاژ، ترکیبات گلوکزیدی است. دانه بارهنگ در درمان یبوست کاربرد زیادی دارد؛ به عبارتی اثر اصلی آن برای همین درد است و به عنوان داروی ضد التهاب دستگاه گوارش نیز مصرف می شود. دانه بارهنگ، داروی ضد التهاب و درمان یبوست بارهنگ گیاهی است، چندساله، علفی و تا ارتفاع ۷۰سانتی متر رشد می کند.

 

طریقه و میزان مصرف بارهنگ:

برگ:

روی ۲ تا ۴ گرم برگ خرد یا پودر شده، یک لیوان آب سرد ریخته و تا حد جوشیدن، حرارت دهید، و بعد از آن حرارت را خاموش کنید. سپس ۱۰ دقیقه صبر کرده و محصول را صاف و میل کنید. فراورده های گیاهی برگ بارهنگ، بیشتر به صورت حدود یک گرمی عرضه می شود و داروهای گیاهی تهیه شده از برگ، به صورت قطره یا شربت، به عنوان ضد سرفه و خلط آور در بازارهای جهان، در دسترس هستند.

دانه:

منابع مختلف، مصرف روزانه بین ۵ تا ۱۵ گرم دانه بارهنگ را توصیه کرده اند. دانه ها را داخل نصف استکان آب ریخته، مخلوط کرده و میل کنید.

 

مهم ترین اثرات گزارش شده بارهنگ: (مربوط به برگ و دانه Major Plantago)

ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد تصلب شرائین، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد کرم، ضد شکنندگی عروق، ضد آدم، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد قارچ کاندیدا، ضد عفونی کننده، ضد تومور، ضد سرفه، ضد زخم های داخلی، قابض، باز کننده برونشها، ملین، مسهل، معرق، هضم کننده غذا، ادرارآور، خلط آور، محافظ کبد، محرک ایمنی بدن، شیر افزا، کاهش دهنده چربی، مقوی رحم، ترشح کننده اسید اوریک در ادرار و درمان کننده زخم.

عوارض جانبی:

برگ و دانه در حد مصرف دارویی، همراه با عارضه نیستند. این گیاه عوارض جانبی ندارد. از برگ این گیاه به وفور استفاده می شود و برگ آن خاصیت ضد عفونی کننده دارد، و هم چنین دانه این گیاه هم خاصیت ضد عفونی کننده و خلط آوری خوبی برای دستگاه تنفسی دارد.

گفته می شود  زیاده روی در مصرف آن می تواند باعث اسهال و کاهش فشار خون شود.

 گفته می شود در دوران باردهی و شیردهی  بارهنگ می تواند رحم را تحریک کرده و احتمال سقط جنین در زنان باردار را افزایش دهد.  البته هنوز تحقیقاتی درباره اثر بارهنگ بر روی زنان شیرده منتشر نشده اما محض احتیاط توصیه می شود که زنان در دوران شیردهی از مصرف بارهنگ اجتناب کنند.

 

نکات ضروری در هنگام مصرف بارهنگ:

 باید مایعات به مقدار زیاد نوشید تا موسیلاژ روی سطح دانه ها، به خوبی بتوانند آب جذب کنند و متورم شوند و از متراکم شدن در معده و روده جلوگیری شود. مصرف بارهنگ در زمان حاملگی و شیردهی توصیه نمی شود؛ چون روغن دانه که شباهتی به روغن خردل دارد، باعث تحریک رحم شده و با حالت مسهلی که ایجاد می کند ممکن است مشکل ساز شود.

دانه بیشتر گونه های بارهنگ (Plantago) حاوی موسیلاژ بوده که در نقاط مختلف جهان مورد مصرف دارویی مشابه دارند. طبق کتاب «گیاهان دارویی سنتی ایران» مخلوطی از دانه های بارهنگ، قدومه، و به به نام چند تخمه تهیه میشود که در طب عوام، به عنوان نرم کننده سینه و برطرف کننده سرفه و خارش های گلو استفاده می شود.

 

خواص اسطوخودوس را در این مطلب بخوانید.