گل یاس رازقی و نگهداری آن

مشخصات کلی یاس رازقی :

گل یاس رازقی با نام علمی  که از لحاظ عطر معروف ترین گلهای کشور ما است Jasminum sambac Sol. می باشد.
از خانواده زنبقها Oleaceae که سرزمین اصلی اش عربستان است (زنبق نام ناحیه ای است در عربستان، امروزه پرورش این گل در منطقه وسیعی از آفریقای شمالی گرفته تا خاور زمین و آسیای میانه گسترده شده است).

بوته گل رازقی پر شاخ و برگ و نیمه بالارو است. برگهای آن دائمی، صاف، بیضی شکل و بی کرک با گلهای درشت، پر پر، سفید رنگ و بسیار معطر. از نیمه اردیبهشت به بعد در طول مدت تابستان گل ها مرتبا شکفته می شوند و هر گل حدود یک هفته تا ده روز دوام دارد.

بررسی های دقیق آزمایشگاهی نشان داده است که مقدار مطلق عطر گل رازقی و تیره یاس ها در ساعات اولیه بامداد نخستین روز شکفتن گل (حدود ساعت هشت) بیشتر از همه اوقات است.

دانشمندان گیاه شناس سه گونه متمایز از این گل به نامهای زیر تشخیص داده اند:
گونه بلاBela: در مصر، شبه جزیره عربستان (زنبق کویت و بحرین) و بنگال.
گونه موتیا Motia: در پنجاب هندوستان و سریلانکا
گونه موگرا Mogra یاMoghra: در هندوستان، چین، افغانستان و ایران.

 

بوی گل یاس رازقی

نظر به اینکه مردم خوش ذوق کشور ما از قدیم گلهای معطر را بیشتر دوست می داشتند، به پرورش این گل در شهرهای مختلف کم و بیش همت گماشتند ولی چون آب و هوای مطلوب آن سرزمین های معتدل گرم و مرطوب می باشد، امروزه پرورش آن بصورت گلدانی در استان های گیلان، مازندران، فارس و خوزستان بیشتر متداول است.

در مناطق یاد شده یک نوع یاس گلدانی نیز پرورش داده می شود که موسوم به یاس رازقی با نام علمی Jasminium pubescens می باشد. بوته این گل در استان های شمالی کشور ما نظیر گل رازقی نیمه بالا رو است و در استان های جنوب بالا رونده است.

برگهای آن شبیه گل رازقی بوده و دو به دو متقابل است ولی گلهای آن کوچک و مانند یاس سفید (چمپا Jasminium officinalis L) ستاره شکل بوده و از لحاظ عمر همانند گل رازقی می باشد.

با این تفاوت که دوام شکوفائی هر گل کم است و طول مدت گل دادن و تعداد گل ها بیشتر که عمر عطر افشانی آنرا زیادتر می سازد.در استان های جنوبی و مناطقی که خطر سرمازدگی وجود ندارد، یاس رازقی را در هوای ازاد پرورش می دهند و ساقه های نازک انرا به داربست یا دیوار می بندند.

در استان های کرانه دریای خزر که هوای زمستانی سرد است، حتما باید گیاه را از گزند سرما محفوظ داشت و آنرا به مکان های پوشیده منتقل نمود و طبعأ در شهرستان های مرکزی که سردتر است نگهداری این گل جز در گلخانه میسر نیست.

آب و خاک مناسب:

تامین آب متعادل برای رشد گیاه یاس رازقی بسیار مهم است . برای آبیاری این گیاه در صورت امکان از آب باران و یا آب شیری که به مدت یه روز در ظرف باقی مانده است استفاده کنید.

چون گل های رازقی و یاس رازقی از گروه نباتات آهک گریز می باشند، خاک گلدان آنها باید بکلی فاقد مواد آهکی بوده و حتی آبی که به آنها داده می شود نباید قلیائی و دارای مواد آهکی باشد.

در مناطق پرورش این گلها تناسب خاک گلدانها بقرار زیر است: 
خاک برگ پوسیده درختان جنگلی (هوموس) ۳ قسمت، شن شسته شده ۲ قسمت، خاک معمولی باغچه ۱ قسمت. دفعات آبیاری به مقتضای فصل و درجه حرارت محیط فرق می کند. در تابستان بویژه در موسم گل دادن باید روزی یکبار به آن آب داد. بعلاوه از موقعیکه غنچه گل ها ظاهر می شود حتما باید بپای بوته کود داد.

بهترین کود طبیعی که باغبانان با تجربه مصرف می کنند، شیره کود گوسفندی است و طرز تهیه آن بدین طریق است که ۲ الی ۳ قاشق سوپخوری شیره کود را پس از بهم زدن بپای هر گلدان می ریزند.

در محل هایی که تهیه کود طبیعی دشوار است، مصرف کود شیمیائی مخلوط سولفات آمونیم و فسفات آمونیم به نسبت ترتیب سه و یک و بقدر یک قاشق غذا خوری در هر دو هفته از اواسط بهار به بعد توصیه می شود.

علاقمندان پرورش این گل ها در تهران و شهرستان های مرکزی می توانند برای خنثی کردن اثرات زیان بخش آب آهکی و قلیائی یک قطعه زاج سیاه (سولفات آهن) در کنار گلدان گذارده هنگام آبیاری آب را روی آن بریزند.

 نور

این گل را در مکانی با آفتاب کامل و مستقیم یا در مکانی نیم سایه – نیم آفتاب بکارید. درست است که  در سایه هم به خوبی رشد می‌کند و گل می‌دهد اما برای بیشترین گل دهی و پرپشت شدن، باید آن را در آفتاب مستقیم بکارید. اگر یاس رازقی‌تان را به درون منزل آورده اید، آن را در کنار پنجره‌ای با آفتاب مستقیم بگذارید.

 

تکثیر گل یاس رازقی

نحوه ی تکثیر:

گل رازقی و یاس رازقی را معمولا از طریق خوابانیدن شاخه، قلمه زدن و کشت پاجوش زیاد می کنند. لیکن ممکن است آنها را با پیوند نیز زیاد کرد.

۱- تکثیر بوسیله خوابانیدن شاخه:

برای این منظور شاخه های بلند یکی دو ساله قسمت پائین بوته را در اواسط فصل بهار درون جعبه چوبی یا گلدان محتوی شن شسته نرم می خوابانند. بطوریکه سرشاخدها با دو سه جوانه از خاک بیرون باشد.

با انجام آبیاری مرتب پس از چندی از ساقه های درون شن ریشه های تازه می رویند. شش هفته بعد هنگامیکه ریشه ها رشد کافی یافتند باید شاخه ها را از زیر گلدان بریده و نهال های جوان ریشه دار را درون گلدان های حاوی خاک مناسب که قبلا ذکر شده بکارند تا بوته های مستقلی بوجود آیند.
معمولا جهت تسریع عمل ریشه دادن، قبل از خوابانیدن ساقه کمی از پوست شاخه را که درون جعبه یا گلدان قرار می گیرد با چاقو برش می دهند.

باید دانست که چون خوابانیدن شاخه ها در سطح خاک جعبه یا گلدان فقط در مورد شاخدهای زیرین امکان پذیر است و شاخه های فوقانی را نمی توان بعلت خطر شکستن بسطح زمین رسانید لذا بدین جهت ممکن است گلدان های سبک و کوچکتری تهیه نموده شاخههای جوان بالای بوته را از سوراخ زیر گلدان داخل گلدان کرد و درون آن مقداری شن شسته ریخت و گلدان های هوائی روی شاخه ها را بوسیله قیم در هوا نگهداشت یا روی طاقچه دیوار قرار داد.

پس از ریشه دادن با ترتیبی که ذکر شد آنها را به گلدان های جداگانه منتقل نمود. ذکر این نکته نیز لازم است که چون بر اثر قطع یکباره شاخه های ریشه دار بیم خشک شدن گیاه می رود بهتر است بریدن شاخدها بتدریج صورت پذیرد.

بدین ترتیب که پس از حصول اطمینان از رویش ریشه کافی ابتداء از زیر گلدان باندازه یک سوم قطر شاخه را برید و پس از یک هفته برش قبلی را تا دو سوم قطر شاخه عمیق تر کرد و سرانجام هفته بعد شاخه را از زیر گلدان بکلی قطع کرد و درون گلدان های جداگانه کاشت. این عمل را در اصطلاح باغبانی از شیر گرفتن نهال های جوان می نامند.

 

٢- تکثیر با قلمه:

قلمه ها را باید در بهار قبل از باز شدن چشم ها و رویش جوانه ها از شاخه های قوی یکی دو ساله که گل داشتند، انتخاب نمود و آنها را به مدت یک هفته درون گونی کنفی یا پارچه کرباس مرطوبی پیچید و با پاشیدن آب پارچه را مرطوب نگه داشت. در پایان هفته آنها را به قلمههای کوچک تقسیم کرد بطوریکه هر قلمه ۳ – ۴ چشم داشته باشد. سپس قلمه ها را درون گلدان های حاوی شن شسته کاشت و منتظر شد تا بعد از ۵-۶ هفته که قلمه ها ریشه کافی دادند آنها را به گلدان های اصلی که تناسب خاک آن قبلا ذکر شده است انتقال داد.

٣- تکثیر از راه پیوند:

گل رازقی و یاس رازقی را می توان بوسیله پیوند روی یاس سفید (چمپا) نیز زیاد کرد. در بهار پیوند شکمی یا مجاورتی مناسب است و در پائیز پیوند شکافی رجحان دارد. حسن این طریق تکثیر آن است که چون یاس سفید را می توان تقریبا در هر نوع آب و خاک عمل آورد و نظیر گلهای رازقی و یاس رازقی به خاک هوموسی اراضی جنگلی احتیاج ندارد و با پیوند آنها روی پایه یاس می توان از زحمت تهیه خاک هوموس رهائی یافت و از دادن آب قلیائی نیز نگران نشد.

 

نگهداری گل یاس رازقی در خانه
عطر گیری گل یاس رازقی:

در کشورهائی که کاشت گل رازقی و گونه های مختلف یاس در سطح وسیع و هوای آزاد متداول است، صنعت عطر گیری فعالیت گسترده ای دارد.
بنا به مندرجات آمار بین المللی، تولید عطر گلهای تیره یاس در سال ۱۹۷۲ در کشورهای مختلف بقرار زیر بوده است:
مصر ۳۵۰۰ کیلو گرم الجزایر ۶۰۰ کیلو گرم
مغرب ۲۰۰۰ کیلو گرم فرانسه ۶۰۰ کیلو گرم
ایتالیا ۱۸۰۰ کیلو گرم اسپانیا ۴۵۰ کیلو گرم
اتحاد جماهیر شوروی و چین (که تولید قابل ملاحظه و نامعلومی داشته اند در کشور چین این گل ها را بیشتر برای معطر ساختن چای و تهیه عطر کشت می کنند.

کارخانجات عمده عطر کشی در حومه شهر بزرگ کانتون متمرکز است. در هندوستان برای استخراج عطر رازقی گلبرگها را پرپر کرده، روی دانه های کنجد می ریزند. سپس با عصاره گرفتن روغن کنجدهای معطر عطر مطلوب را بدست می آورند.

در صنعت پیشرفته امروزی عطر رازقی را از طریق خیساندن گلبرگها در اتر نفت Etheropetrol یا بنزن Benzene استخراج می نمایند. (نباید بنزن یا روغن بن با بنزن متعارف اشتباه شود. بنزن با فرمول شیمیائی C۶H۶ آبگونه فرار و بی رنگی است که از قطران یا قیر ذغال سنگ بدست می آید و در لباس شویی برای زدودن لکه های چربی و رنگ سازی مصرف می شود) عطر رازقی گرانبهاترین عطر طبیعی است و گفته می شود که تهیه آن بصورت ساخت صنعتی امکان ندارد.

 

 

نگهداری گل شمعدانی را در این مطلب بخوانید.

۳ thoughts on “گل یاس رازقی و نگهداری آن

  • 06 فروردین 1399 در t 12:21 ب.ظ
    Permalink

    لطفا در مورد بیماریهای رازقی هم صحبت کنین من یه بوته دارم برگها به شدت کم پشت شدن و اینکه حاشیه برگها حالت خوردگی داره هر چقدر گشتم روی بوته کرم پیدا نکردم بعضی از برگها هم از حاشیه زرد شدن

    پاسخ دادن
    • 06 فروردین 1399 در t 3:10 ب.ظ
      Permalink

      حتماً آبی که مخیواهید به آن بدهید را یک روز در ظرفی جداگانه قرار بدهید . این گیاه خیلی به آبیاری حساس میباشد سعی کنید آبی بدون کلر و آهک باشد .

      پاسخ دادن
  • 25 تیر 1399 در t 12:42 ب.ظ
    Permalink

    سلام گلهای یاس من یک روز بعد باز شدن کاملشون حالت خمیده و پژمرده میگیرن و روی گیاه خیلی دوام زیادی ندارن. این طبیعیه؟!

    پاسخ دادن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *