گیاه دارویی بومادران
نام علمی گیاه : Achillea millefolium-coala pli
بومادران از خانواده گل ستاره ای است. بومادران دارای ۱۱۵ گونه در دنیا می باشد. نام لاتین این گیاه برگرفته از نام آشیل، قهرمان افسانه ای یونان است. در ایران حدود ۱۹ گونه بومادران وجود دارد. گفته می شود در دوران نبردهای تروآ (حدود ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد) از بومادران برای درمان زخم و جلوگیری از خونریزی و عفونت استفاده می شد. ضمنا این گیاه در دوره ساکسونها برای دفع چشم بد به کار می رفت، و نیز در مراسم سحر و جادو هم از آن استفاده می شد. نام مرسوم آن یعنی «خون دماغ » کاربرد سنتی بند آورنده خونریزی آن را بیان می کند.
گیاهی است پایان به ارتفاع ۲۰ تا ۹۰ سانتی متر و حتی بیشتر که برگهایی بدون دمبرگ، دراز و پوشیده از کرک دارد، که دارای بریدگی های زیاد و باریکی است. گل های سفید رنگ آن به صورت کاپیتول کوچک و مجتمع، گل آذین دیهیم در قسمت انتهایی ساقه قرار گرفته اند. کاپیتول های کوچک و متعدد آن به طول ۴ تا ۸ میلی متر و به عرض ۲ تا ۵ میلی متر می باشد و در هر کاپیتول آن، دو نوع گل، یکی زبانهای و سفید رنگ، واقع در حاشیه گل آذین و دیگری الولهای و واقع در ناحیه وسط، دیده می شود. همه قسمت های گیاه دارای بوی نافذ و تلخ مزه است. بومادران گونه millefolium دارای گل های سفید رنگ می باشد، ولی گونه santolina از نظر اندازه، گیاهی کوچکتر و دارای گل هایی به رنگ زرد با بویی معطر و نافذ است.
گرد بومادران به رنگ سبز روشن با بوی معطر و مخصوص و طعم تلخ بوده و در زیر میکروسکوپ شامل قسمت های زیر است: تارهای غیر ترشحی که اختصاصی است، بخشی از فیبرهای ساقه، بخشی از گلبرگ با پارانشیم کنگره ای، بخشی از میله پرچم و دانه گرده به شکل کروی و خاردار.
تعیین مقدار اسانس:
۳۰ گرم اندام هوایی گیاه را با ۵۰۰ میلی لیتر آب داخل بالنی با حجم ۱۰۰۰ میلی لیتر ریخته و با سرعت ۳-۴ هزار در دقیقه، به مدت ۴ ساعت تقطیر کرده و با حلال گزیلن تعیین مقدار می شود .
میزان خاکستر تام:
حداکثر ۲.۵ درصد میزان رطوبت: در اثر خشک کردن ۰.۵ گرم پودر گیاه در oven با دمای ۱۰۵- ۱۰۰ سانتی گراد به مدت ۲ ساعت، بیش از ۱۲٪ ورن کاهش نیابد.
بومادران علف هرز مزارع است و به صورت خودرو در دشتها و کنار جاده ها و نواحی کوهستانی اروپا و در مناطقی از شمال ایران و ارتفاعات البرز می روید. زمان گلدهی گیاه از اواخر اردیبهشت تا پایان تیرماه و بهترین زمان برداشت نیمه اول تیرماه است. بومادران در گویش شمال خراسان و آذربایجان ساریگل نام دارد.
بخش مورد استفاده:
سر شاخه های گل دار گیاه و عصاره روغنی حاصل از گل. اشکال موجود: کپسول، عصاره، پودر، چای، تنتور، لوسیون، baths داروی موجود در بازار: یکی از اجزای متشکله پودر شیرینوش از شرکت گل دارو و از اجزای دهانشویه پرسیکا از شرکت پورسینا می باشد.
خواص دارویی:
درمان مشکلات سیستم تنفسی: ضد حساسیت، قابض مخاط، ضد احتقان، خلط آور، عصاره روغنی (حاصل عصاره گیری از گل). ضد التهاب و ضد اسپاسم، مرطوب کننده پوست، پاک کننده آرایشی، ضد شوره سر، محرک رشد مو، التیام دهنده موضعی ( کاربرد در ساخت شامپوها ). در حدود ۴۴ ترکیب در اسانس گل و ۴۲ ترکیب در اسانس برگ وجود دارد.
خواص برگ:
محرک انعقاد خون، التیام دهنده زخم و جراحات. جویدن برگ تازه آن برای دندان درد توصیه می شود. بخش های هوایی درمان مشکلات سیستم گوارشی، آرام بخش دردهای معدی، محرک
گوارشی، مقوی معده، ضد نفخ، ملین، صفرا آور، برطرف کننده بی اشتهایی، رفع کننده بواسیر، درمان مشکلات سیستم ادراری- تناسلی، ضد عفونی کننده مجاری ادراری، ادرار آور، قاعده آور، منظم کننده قاعدگی، کاهش دهنده خونروی ماهیانه و کاهش درد، درمان مشکلات سیستم قلبی-عروقی، تونیک خونی، محرک گردش خون، شل کننده عروق محیطی، کاهنده پرفشاری خون، ضد ترومبوز مغزی و شریانی، تقویت کننده رگ های واریسی، معرق و تب بر، ضد ویروس، ضد باکتری، ضد کرم، پشه کش، حشره کش، شستشو دهنده و ضد عفونی کننده، درمان اگزما و سایر مشکلات پوستی، ضد درد و مسکن است.
- بذر کرفس: افزایش دفع اسید اوریک و درمان نقرس
- آقطی و نعناع: مفید برای سرماخوردگی و آنفولانزا
- زیزفول یا بداغ برفی: درمان فشار خون بالا ۴-۲ گرم از سرشاخه های گلدار را با حدود یک لیوان آب به مدت ۱۰ دقیقه جوشانده و صاف کرده و پس از سرد شدن، یک تا سه بار در روز میل شود (با نبات یا ).
مضرات گیاه بومادران:
عوارض جانبی، بومادران جزو گیاهان با حداقل عوارض جانبی است و در دوز مصرفی سر شاخه های گل دار به صورت دم کرده، عوارض جانبی آن نادر است، ولی با این حال عوارض زیر را به آن نسبت داده اند. خواب آلودگی، سداسیون، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، حساسیت به نور (مصرف دراز مدت)، درماتیت تماسی (به احتمال قوی در اثر گوایانولید پراکسیدها از جمله آلفا- پروکسی آشی فولید).
حاملگی (محرک انقباض رحم است)، شیردهی، کودکان زیر دو سال، حساسیت به بومادران و سایر اعضای خانواده Compositae از مصرف این دارو در ناحیه اطراف و داخل چشم خودداری شود. با آنتی اسیدها، مهار کننده های پمپ پروتون، کاهش اثرات داروها با آنتی کواگولانت ها و ضد پلاکتها (هپارین، وارفارین، سالیسیلات)، افزایش ریسک خونریزی با داروهای ضد فشار خون ، کاهش بیش از حد فشار خون با مضعفهای CNS (مسکن – خواب آورها- الکل)
بخش دارویی:
• سرشاخه های گل دار
• برگ گل بومادران جهت دفع کرم، های معده و روده بسیار مفید می باشد. منع مصرف برای اشخاصی که دارای حساسیت های فصلی می باشند وجود دارد. جهت بهبود سوءهاضمه و دیگر موارد گوارشی مفید است. مقدار مصرف برای اشخاص بالغ روزانه ۲۵ گرم بیشتر توصیه نمی شود.
• روغن های فرار: کامازولن، کامفر و …
• سزکویی ترپن: لاکتون آکیلئین
ضد التهاب، ضد تب، ضد اسپاسم، آرام بخش دردهای معدی، محرک گوارشی، مقوی معده، ضد نفخ، ملین، صفرا آور، برطرف کننده بی اشتهایی، ضد میکروب قوی، ضد ویروس، ضد باکتری، ضد کرم، شستشو دهنده و ضد عفونی کننده، ضد عفونی کننده مجاری ادراری، ادرار آور، معرق، ضد درد و مسکن، قابض مخاط، ضد حساسیت، ضد احتقان، خلط آور، شل کننده عروق محیطی، کاهنده پر فشاری خون، ضد ترومبوز مغزی و شریانی، تقویت رگهای واریسی، التیام دهنده زخم و جراحات، بند آورنده خونریزی، قاعده آور، منظم کننده قاعدگی، کاهش دهنده خونروی ماهیانه و کاهش درد، رفع کننده بواسیر، ضد شوره سر، مرطوب کننده پوست.
خواص دارویی پنیرک را در این مطلب بخوانید